Prawo Prywatne Międzynarodowe

stiffer napisał:

freddy napisał:

No ale przecież kartka z podziałem na nazwiska na konkretne dni wisi przy pokoju wójcika przynajmniej od środy.

no i to normalne ze wszyscy codziennie sprawdzaja drzwi doktorow i profesorow, przeciez cos sie moglo zmienic Wink

. info zwykle pojawialo sie na forum jednym czy drugim

Rafał pierwszy rok tu studiujesz, że taki zdziwiony....? był czas przywyknąć... Very Happy

Mam prośbę: mógłby ktoś wrzucić skrypt z ppm na jakiś serwer? Smile

1. Pojęcie i zakres prawa prywatnego międzynarodowego

W znaczeniu wąskim – ogół norm rozgraniczających sfery działania systemów prawnych różnych państw przez określenie które z nich należy stosować w stosunkach z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.

Normy kolizyjne określają jakie prawo (którego państwa) powinno stanowić postawę rozstrzygnięcia danej sprawy.

Każde państwo ma własne ppm, ale nastąpił pewien stopień ujednolicenia norm w wyniku umów międzynarodowych.

Większość norm ma charakter ius cogens

W znaczeniu szerokim – to ppm w znaczeniu wąskim oaz normy merytoryczne prawa prywatnego międzynarodowego.

Normy merytoryczne – normy ujednoliconego prawa materialnego, które odnoszą się do sytuacji lub stosunków z elementem międzynarodowym; bezpośrednio regulują stosunki, których dotyczą. 2. PPM a prawo międzynarodowe publiczne

Prawo międzynarodowe publiczne reguluje stosunki między państwami (i innymi podmiotami PMP)

Prawo prywatne międzynarodowe dotyczy stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy, których podmiotami są osoby fizyczne i prawne.

Różnice istnieją też w zakresie źródeł prawa, sposobu regulacji i bezpośrednich adresatów norm

Powiązania między PPM i PMP
1) Zasada suwerennej równości państw
2) Zasada poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
3) Zasada równouprawnienia narodów
4) Zasada współpracy między państwami

Sąd, stosując prawo obce, powinien brać pod uwagę – jeśli zachodzą określone przesłanki – także normy prawa publicznego. 3. PPM a międzynarodowe postępowanie cywilne

Wchodzące w skład MPC normy jurysdykcyjne są również normami kolizyjnymi.
Funkcjonowanie norm kolizyjnych określających prawo właściwie zależy m.in. od treści norm wyznaczających zasięg jurysdykcji krajowej. 4. Prawo obcych

Część norm PPM w szerokim znaczeniu

Są to normy określające jak należy w danym państwie traktować obce osoby fizyczne i prawne, czy i w jakim stopniu podlegają ograniczeniom w nabywaniu i wykonywaniu praw w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy.

Organy każdego państwa stosują własne prawo obcych, chyba że co innego wynika z podpisanych przez dane państwo umów międzynarodowych. 5. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie

Są to przepisy, z których treści, funkcji i celów wynikają bardziej lub mniej wyraźne wskazówki co do ich zasięgu w przestrzeni.

Dochodzą do głosu obok prawa zasadniczo właściwego dla danego stosunku (sytuacji). 6. Źródła PPM

Ustawodawstwo krajowe:
1) 1965 - Prawo właściwe dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy (najważniejsza ustawa)
2) 1936 – ustawa o prawie wekslowym
3) 1936 – ustawa o prawie czekowym
4) 1947 – dekret w sprawie ważności niektórych małżeństw i rozwodów obywateli polskich
5) 1986 – Prawo o aktach stanu cywilnego
6) 2001 – kodeks morski
7) 2002 – prawo lotnicze
Cool

2004 – o niektórych zabezpieczeniach finansowych

Od tej pory będą wymienione tylko przykłady, pełniejszy wykaz w podręczniku.

Umowy międzynarodowe:
1) 1902 Konwencja Hasa dot uregulowania opieki nad małoletnimi
2) 1905 – Konwencja haska dotycząca ubezwłasnowolnienia i analogicznych zarządzeń opiekuńczych
3) 1930 – Konwencja genewska o uregulowaniu pewnych kolizji ustaw w przedmiocie weksli trasowanych i własnych
4) 1931 - Konwencja genewska o uregulowaniu pewnych kolizji ustaw w przedmiocie czeków
5) 1961- Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym
6) 1980 – Konwencja rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych

Konwencje dot. zagadnień rodzinnych i opiekuńczych
1) 1961 - Konwencja haska o właściwości organów i prawie właściwym w zakresie ochrony małoletnich
2) 1970 - Konwencja o uznawaniu rozwodów i separacji
3) 1961- Europejska konwencja o przysposobieniu dzieci

Konwencje dot. obywatelstwa
a) 1937 - Konwencja haska w sprawie pewnych zagadnień dotyczących kolizji ustaw o obywatelstwie
b) 1957 – konwencja o obywatelstwie kobiet zamężnych

Inne:
1) 1954 – Konwencja haska dot. procedury cywilnej
2) 1968 – Konwencja europejska o informacji o prawie obcym

Umowy bilateralne zawarte przez Polskę
Np. umowa z Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawych w sprawach cywilnych i karnych

Prawo zwyczajowe – niewielkie znaczenie

Prawo wspólnotowe:
Np. 2000r – Rozporządzenie Rady o postępowaniu upadłościowym 7. Priorytet umów międzynarodowych w PPM

Art. 87 konstytucji -> źródłem prawa powszechnie obowiązującego są m.in. ratyfikowane umowy międzynarodowe
Są bezpośrednio stosowane, chyba że ich stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgoda wyrażona w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawa w razie kolizji.

8. Regulacja pośrednia i bezpośrednia w prawie prywatnym międzynarodowym.

Regulacja bezpośrednia – normy merytoryczne – są to normy należące do PPM w znaczeniu szerokim, które odnoszą się wyłącznie do sytuacji (stosunków) z elementem międzynarodowym; chodzi tu o normy prawa ujednoliconego z dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.
Są one normami bezwzględnie regulującymi stosunki, których dotyczą, rzadko jednak stanowią regułę wyczerpującą, co powoduje konieczność poszukiwania prawa właściwego do oceny kwestii nieuregulowanych w akcie prawa jednolitego.

Normy kolizyjne (tzw. „normy o normach”) natomiast będą stanowiły przykład regulacji pośredniej, gdyż w odróżnieniu od norm prawa merytorycznego nie regulują wprost stosunków życiowych, lecz, jedynie wskazują, jakie prawo merytoryczne jest w danym wypadku właściwe.

9. Pojęcie i źródła międzynarodowego prawa handlowego.

MPH – zespół norm prawnych pochodzenia międzynarodowego, regulujących stosunki prywatnoprawne, a ściślej stosunki cywilnoprawne z zakresu handlu międzynarodowego (współpracy gospodarczej i naukowo – technicznej) tworzonych w drodze tzw. legislacji międzynarodowej, autonomicznego prawa kupieckiego oraz zwyczaju.
Podstawą MPH w takiej postaci jest autonomia woli stron.

Legislacja międzynarodowa – wspólna działalność legislacyjna państw mająca na celu regulowanie stosunków prywatnoprawnych.

Źródła:
1) ustawodawstwo międzynarodowe – efekt prawotwórczy wspólnej (w założeniu zgodnej) działalności podmiotów prawa międzynarodowego (państw, organizacji międzynarodowych).
Jest to podstawowe źródło PPH. Jego stanowienie w postaci aktów normatywnych jest powszechne. Dzieli się na:
- ustawodawstwo międzynarodowe o charakterze uniwersalnym – obowiązuje powszechnie – umowy międzynarodowe (konwencje) i niektóre rodzaje aktów organizacji międzynarodowych
Legislacja międzynarodowa o charakterze uniwersalnym ma prowadzić do tworzenia norm o charakterze jednolitym, jeśli spełni taką funkcję to możemy mówić o unifikacji prawa.
- ustawodawstwo międzynarodowe o charakterze lokalnym-regionalnym – obowiązuje na określonym terytorium – umowy międzynarodowe, akty prawa wewnętrznego obowiązujące na terytorium wspólnoty

2) autonomiczne prawo kupieckie – w znaczeniu współczesnym to ogół norm stworzonych w ramach praktyki zwyczajowej, w których wyróżnia się 3 grupy:

a) tzw. kontrakty typowe (wzorce umowne) – wzorce umów w postaci formularzy, które zawierają bardzo szczegółowo sformułowane postanowienia z pozostawieniem jedynie miejsca na essentialia negotii i na podpisy stron. Są stosowane w celu ułatwienia i przyspieszenia obrotu. Ograniczają zasadę autonomii, bo kontrahentowi pozostaje umowę albo podpisać na podanych warunkach, albo od niej odstąpić.
b) ogólne warunki transakcji – postanowienia, które z woli stron umowy mogą stanowić integralną jej część.
c) przewodniki zawierania umów – zbiory wskazówek, przykładowych postanowień, które mogą być podstawą dla przygotowania przez strony treści umowy, mają charakter nieformalny.

Autonomiczne prawo kupieckie tworzone było i jest w oparciu o zasadę autonomii prywatnej, która wyraża postulat swobodnego kształtowania przez strony stosunku prawnego jego treści.

3) Zwyczaj – źródło najstarsze, ale o najważniejszym znaczeniu, jest to utrwalona praktyka, zachowanie się w określonym miejscu i czasie i uznana za normę o charakterze obowiązującym.
Uznanie zwyczaju za źródło stosunku prawnego:
1) strony mogą zwyczaj umieścić w charakterze postanowienia w treści umowy – mówimy wtedy o inkorporacji zwyczaju
2) strony mogą w treści umowy powołać się na daną regułę bez jej przytoczenia wprost, oczywiście jeśli strony ten zwyczaj znają – wtedy jest to INTERPOLACJA
3) może być też uznany za źródło niezależnie od woli stron jeżeli zostanie w tym charakterze wskazany przez organ rozpoznający sprawę np. sąd polubowny, międzynarodowy arbitraż handlowy

Międzynarodowa Izba Handlowa z siedzibą w Paryżu od 1936r. opracowuje w formie zbioru pisemnego reguły dotyczące interpretacji tzw. INCOTERMS.

10. Pojęcie i charakter prawny LEX MERCATORIA

Lex mercatoria – ogół zwyczajów występujących w handlu międzynarodowym, a także wzorce kontraktów i inne dokumenty opracowane przez międzynarodowe organizacje kupieckie.

Autonomiczne prawo kupieckie – w znaczeniu współczesnym to ogół norm stworzonych w ramach praktyki zwyczajowej, w których wyróżnia się 3 grupy:

a) tzw. kontrakty typowe (wzorce umowne) – wzorce umów w postaci formularzy, które zawierają bardzo szczegółowo sformułowane postanowienia z pozostawieniem jedynie miejsca na essentialia negotii i na podpisy stron. Są stosowane w celu ułatwienia i przyspieszenia obrotu. Ograniczają zasadę autonomii, bo kontrahentowi pozostaje umowę albo podpisać na podanych warunkach, albo od niej odstąpić.
b) ogólne warunki transakcji – postanowienia, które z woli stron umowy mogą stanowić integralną jej część.
c) przewodniki zawierania umów – zbiory wskazówek, przykładowych postanowień, które mogą być podstawą dla przygotowania przez strony treści umowy, mają charakter nieformalny.

Autonomiczne prawo kupieckie tworzone było i jest w oparciu o zasadę autonomii prywatnej, która wyraża postulat swobodnego kształtowania przez strony stosunku prawnego jego treści.

11. Element obcy w stosunku cywilnoprawnym i w sprawie cywilnej.

Stosunek z elementem obcym – to taki stosunek, który nie jest w całości zamknięty w obrębie jednego państwa (państwa, w którym dokonywana jest jego ocena)

Międzynarodowe prawo prywatne obejmuje stosunki należące do dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Zalicza się tu też inne dziedziny prawa, głównie prawo handlowe i gospodarcze (oparte na cywilnoprawnej metodzie regulacji – stosunki cywilnoprawne). We wszystkich rozpatrywanych przez tę gałąź prawa przypadkach istnieje taki element, którego skutki prawne wybiegają poza granicę państwa, gdzie dokonuje się oceny prawnej albo tez rozpatrywane są skutki prawne pewnych czynów czy zdarzeń dokonanych za granicą – element obcy. Występuje on przykładowo:
- gdy uczestnikiem stosunku prawnego jest obywatel obcego państwa albo osoba prawna mająca swą siedzibę poza granicami danego państwa
- gdy przedmiot stosunku prawnego znajduje się za granicą
- gdy czynności prawne lub zdarzenia prawne (np. umowa) miały miejsce za granicą
- gdy skutki czynności prawnych lub zdarzeń prawnych wybiegają za granicę

Element obcy występuje, więc w stanie faktycznym pewnego stosunku lub zdarzenia prawnego:
- w sprawach związanych z podmiotem – element obcy ratione personae
- w sprawach związanych z przedmiotem – element obcy ratione materiae

Element obcy musi być na tyle istotny, że wywołuje wątpliwości, co do tego, jakiego państwa prawo staje się właściwe dla rozwiązania prawnego badanego stanu faktycznego

12. Pojęcie jurysdykcji krajowej

Jest to właściwość sądów danego państwa do rozpoznania lub rozstrzygnięcia określonej sprawy lub dokonania innej czynności w ramach postępowania cywilnego, wynikająca z istnienia powiązania tej sprawy lub czynności z innymi państwami

Określenie granic właściwości sądów danego państwa w stosunku do sądów innego państwa.

Jurysdykcja krajowa jest regulowana w jurysdykcyjnych – przepisach, które określają kiedy sady danego państwa są powołane do rozstrzygnięcia i rozpoznania danej sprawy.

Na istnienie jurysdykcji krajowej może mieć wpływ wola stron --> umowa o jurysdykcja krajową:
- ustanowienie jurysdykcji – umowa prorogacyjna
- wyłączenie – umowa derogacyjna

13. Jurysdykcja krajowa – rodzaje

1) Bezpośrednia – właściwość międzynarodowa danego państwa do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy (przesłanka procesowa)

2) Pośrednia – ustalona na potrzeby uznania lub stwierdzenia wykonalności orzeczenia zagranicznego właściwość międzynarodowa sądów państwa uznającego (państwa wykonania) – przesłanka uznania lub stwierdzenia wykonalności zagranicznego orzeczenia

3) Wyłączna – przysługuje w danej sprawie tylko sadom danego państwa w wyklucza jurysdykcję krajowa innych państw

4) Niewyłączna – przysługuje w danej sprawie sadom danego państwa, ale nie wyklucza w tej samej sprawie jurysdykcji krajowej innych państw (jurysdykcja fakultatywna jest zasadą)

5) Konieczna – w danej sprawie sady pewnego państwa uznają swoją właściwość międzynarodowa z konieczności, celem uniknięcia odmowy wymiaru sprawiedliwości chociaż ich właściwość nie wynika z przepisu prawa, ani szczególnych reguł jurysdykcyjnych przyjętych w orzecznictwie, ani z woli stron.

14. Skutki braku jurysdykcji krajowej

Jurysdykcja krajowa jest pozytywna przesłanka procesowa, której brak sad bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.
Gdy sąd stwierdzi brak jurysdykcji krajowej, powinien odrzucić pozew lub wniosek w postępowaniu nieprocesowym. Rozpoznanie sprawy mimo braku jurysdykcji krajowej skutkuje nieważnością postępowania.

15. Umowy jurysdykcyjne

Na istnienie jurysdykcji krajowej może mieć wpływ wola stron. Strony mogą zawierać umowy o jurysdykcje krajową, które mogą prowadzić do ustanowienia tej jurysdykcji (umowa prorogacyjna) lub jej wyłączenia (umowa derogacyjna). Możliwe jest także ustanowienie jurysdykcji wskutek wdania się pozwanego w spór przed sadem niewłaściwym międzynarodowo

Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą się umówić na piśmie o poddanie jurysdykcji sądów państwa obcego wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe, wyłączając jurysdykcję sadów polskich, jeżeli umowa taka jest skuteczna według prawa mającego do niej zastosowanie w państwie obcym.

Nie można na mocy umowy wyłączy jurysdykcji sadów polskich:
• W sprawach należących do wyłącznej jurysdykcji tych sądów
• Z zakresu prawa pracy, chyba że umowa zostanie zawarta po powstaniu sporu
• Wynikłych lub mogących wyniknąć z umów zawartych przez konsumenta, który ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu a Polsce
• Wynikłych lub mogących wyniknąć ze stosunków ubezpieczenia

Gdy strony zawarły umowę wyłączająca jurysdykcję sadów polskich wyłączającą jurysdykcję sadów polskich, jurysdykcja może być na powrót ustanowiona, gdy powód wniesie wbrew umowie sprawę przed sad polski, a pozwany wda się w spór co do istoty sprawy, nie podnosząc zarzutu, że jurysdykcja została wyłączona na mocy umowy.

16. utrwalenie jurysdykcji krajowej

Jurysdykcja krajowa, istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal, choćby jej podstawy (wskutek zmiany okoliczności faktycznych) odpadły w toku postępowania. Jest to zasada ciągłości jurysdykcji krajowej (perpetuatio iurisdictionis)

17. Immunitet jurysdykcyjny

Immunitet sądowy jest negatywna przesłanką procesową. Sąd bierze immunitet sadowy pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia istnienia immunitetu sąd odrzuca pozew albo wniosek w postępowaniu nieprocesowym.

Państwo wysyłające lub odpowiednia organizacja międzynarodowa może się zrzec immunitetu sądowego w stosunku do osób, które z niego korzystają.
Jeżeli osoba, przeciwko której lub z udziałem której wszczęto sprawę uzyska immunitet sądowy w toku postępowania, sad umarza postępowanie. Rozpoznanie przez sad sprawy z naruszeniem istniejącego immunitetu powoduje nieważność postępowania.
Osoby korzystające z immunitetu nie mają obowiązku składania zeznań w charakterze świadków i występowania w charakterze biegłego lub tłumacza.

Art. 1111.
§ 1. Nie mogą być pozywane przed sądy polskie następujące osoby:
1) uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych;
2) członkowie personelu dyplomatycznego przedstawicielstw państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej;
3) inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na mocy ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych;
4) członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1—3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i nie mają obywatelstwa polskiego.
§ 2. Przepisy § 1 nie mają zastosowania do osób w nim wymienionych w odniesieniu do:
1) spraw z zakresu prawa rzeczowego dotyczących prywatnego mienia nieruchomego położonego w Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że mienie to jest w posiadaniu tych osób w imieniu państwa wysyłającego dla celów przedstawicielstwa dyplomatycznego lub odpowiedniej organizacji międzynarodowej dla celów organizacji;
2) spraw dotyczących spadków, w których osoby te występują jako spadkobiercy, zapisobiercy, wykonawcy testamentów, zarządcy lub kuratorzy spadku w charakterze osób prywatnych, nie zaś w imieniu państwa wysyłającego lub odpowiedniej organizacji międzynarodowej;
3) spraw dotyczących zawodowej lub gospodarczej działalności tych osób, wykonywanej przez nie w Rzeczypospolitej Polskiej poza funkcjami urzędowymi.
Art. 1112.
§ 1. Nie mogą być pozywane przed sądy polskie w sprawach wchodzących w zakres czynności dokonanych w toku pełnienia ich funkcji urzędowych następujące osoby:
1) urzędnicy pełniący funkcje konsularne w imieniu państw obcych niezależnie od posiadanego obywatelstwa;
2) cudzoziemcy będący pracownikami administracyjnymi i technicznymi przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej lub członkami personelu służby przedstawicielstw dyplomatycznych oraz inne osoby zrównane z nimi na mocy ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych.
§ 2. Przepis § 1 nie ma zastosowania w stosunku do urzędników pełniących funkcje konsularne oraz pracowników administracyjnych i technicznych urzędów konsularnych w przypadku wytoczenia przeciwko tym osobom powództw:
1) wynikłych z zawarcia przez nie umowy, w której nie występowały wyraźnie lub w sposób dorozumiany jako przedstawiciele państwa wysyłającego;
2) o wynagrodzenie szkody powstałej w wyniku wypadku spowodowanego w Rzeczypospolitej Polskiej przez pojazd, statek morski, statek żeglugi śródlądowej lub statek powietrzny.

18. Immunitet egzekucyjny

Immunitet egzekucyjny jest konsekwencja immunitetu sądowego. Przeciwko osobom, które mają immunitet sadowy nie może być prowadzona także egzekucja. Przeciwko tym osobom może być prowadzona egzekucja tylko w przypadku wyraźnego zrzeczenia się immunitetu przez państwo wysyłające lub odpowiednią organizację międzynarodową.
Jeżeli prowadzenie egzekucji jest dozwolone, niedopuszczalna jest egzekucja z mienia służącego do użytku urzędowego oraz stosowanie przymusu wobec osoby dłużnika.
Egzekucja jest niedopuszczalna w pomieszczeniach zajmowanych przez przedstawicielstwa dyplomatyczne, misje zagraniczne lub urzędy konsularne państw obcych w RP oraz mieszkaniach osób, którym przysługuje immunitet (chyba, że jest zgoda zainteresowanego).

19. Jurysdykcja ogólna w prawie UE

Europejskie prawo postępowania cywilnego to normy prawa wspólnotowego regulujące w sposób jednolity wybrane aspekty postępowania cywilnego w państwach członkowskich UE. Odnosi się ono tylko do spraw z tzw. elementem zagranicznym.

20. Kaucja aktoryczna
Kaucja aktoryczna - w międzynarodowym postępowaniu cywilnym oznacza sumę pieniężną jaką powód - cudzoziemiec zobowiązany jest złożyć do sądu na żądanie pozwanego. W przypadku przegranej cudzoziemca kwota ta stanowi rekompensatę dla pozwanego z tytułu poniesionych przez niego kosztów procesu.
W polskim procesie cywilnym nie można żądać kaucji aktorycznej od cudzoziemca jeśli ten:
• pochodzi z państwa, w którym obywatele polscy nie mają obowiązku uiszczania takiej kaucji,
• ma w Polsce miejsce zamieszkania lub majątek,
• przysługuje mu zwolnienie od kosztów sądowych,
• w sprawach małżeńskich niemajątkowych, sprawach z powództwa wzajemnego i w postępowaniu nakazowym,
• w sprawach, które strony zgodnie poddały jurysdykcji sądów polskich
21. Zwolnienie cudzoziemców od kosztów sądowych.

Cudzoziemcy, zagraniczne osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi korzystają ze zwolnienia od kosztów sądowych na zasadach przewidzianych w naszym prawie.
Jest to tzw. „prawo pomocy”.

O zwolnienie z kosztów sądowych może ubiegać się osoba fizyczna, która ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim UE
Może być przyznane na wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, wniosek wolny od opłat sądowych.
Wniosek składa się w sądzie, w którym ma być wszczęte lub prowadzone postępowanie rozpoznawcze.
Sad przyznaje prawo pomocy, jeśli wnioskodawca wykaże, ze nie jest w stanie ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny kosztów postępowania.
Jeśli wniosek zostaje uwzględniony, koszty ponosi Skarb Państwa.

22. Traktowanie cudzoziemców w postępowaniu cywilnym

23.Lis pendens i res iudicata w sprawie z elementem obcym

Wytoczenie powództwa cywilnego w procesie karnym stwarza zawisłość sporu(lis pendens) i stanowi ujemną przesłankę procesową
Prawomocne rozstrzygniecie przez sąd o roszczeniach pokrzywdzonego w procesie karnym stwarza powagę rzeczy osądzonej dla ponownego rozpoznania sprawy w procesie cywilnym.
W przypadku stwierdzenia zawisłości sporu lub powagi rzeczy osądzonej sąd odrzuca pozew.

24. Międzynarodowa pomoc prawna i doręczenia

Cudzoziemcy, zagraniczne osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi korzystają ze zwolnienia od kosztów sądowych na zasadach przewidzianych w naszym prawie.
Jest to tzw. „prawo pomocy”.

Prawo pomocy obejmuje:
Zwolnienie od kosztów sadowych
Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego
Ponoszenie przez Skarb państwa niezbędnych kosztów podroży wnioskodawcy związanych z nakazanym przez sąd jego stawiennictwem, jeżeli wnioskodawca nie może być przesłuchany w inny sposób.

Prawo pomocy może być pełne lub częściowe

Doręczenia:
Art. 1132.
§ 1. Sądy występują o doręczenie pism sądowych osobie mającej miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedzibę za granicą do sądów lub innych organów państw obcych.
§ 2. Wnioski są przesyłane bezpośrednio, jeżeli taki sposób dopuszcza prawo państwa wezwanego, lub za pośrednictwem polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego. Nie wyłącza to innych sposobów przesyłania wniosków.
Art. 1133.
§ 1. Sąd może doręczyć pisma sądowe osobie przebywającej lub mającej siedzibę za granicą pocztą listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, jeżeli taki sposób dopuszcza prawo państwa, w którym ma nastąpić doręczenie.
§ 2. Jeżeli nie jest możliwe doręczenie z powodu odmowy wykonania wniosku przez sąd lub inny organ państwa wezwanego lub długotrwałego niewykonywania wniosku, sąd może doręczyć pisma w sposób określony w § 1, także wówczas, gdy takiego sposobu nie dopuszcza prawo państwa, w którym ma nastąpić doręczenie.

25. Ustalenie treści prawa obcego

26. Skuteczność orzeczeń zagranicznych

Zasada terytorialnej skuteczności orzeczeń sądowych – zagraniczne orzeczenia nie wiążą krajowych organów i nie korzystają poza obszarem państwa ich wydania z przymiotów zastrzeżonych dla orzeczeń krajowych
Istnieje jednak instytucja uznania orzeczenia zagranicznego – rozszerzenie jego skuteczności na obszar innego państwa
- uznanie automatyczne, bez potrzeby przeprowadzania jakiegokolwiek postępowania i wydawania władczego aktu przez organ państwa uznającego
- uzaleznione od przeprowadzenia specjalnego postępowania – postępowania delibacyjnego.

27. Przesłanki uznawania i stwierdzania wykonalności orzeczeń zagranicznych

Art. 1146.
§ 1. Orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli:
1) nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;
2) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;
3) pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie;
4) strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony;
5) sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego;
6) jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;
7) uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

28.Postępowanie o stwierdzenie wykonalności orzeczeń zagranicznych

Uznanie zagranicznego orzeczenia nie obejmuje jego wykonalności. Aby zagraniczne orzeczenie mogło być przymusowo wykonane w innym państwie (państwie wykonania), konieczne jest stwierdzenie jego wykonalności w tym państwie. Chodzi o władczy akt organu państwa wykonania, w którym zezwala ono na to, aby zagraniczne orzeczenie zostało wykonane na jego terytorium (exequatur)
Stwierdzenie wykonalności zagranicznego orzeczenia uzależnione jest od tego, aby orzeczenie to było wykonalne w państwie jego pochodzenia.
O nadaniu klauzuli wykonalności orzeka sąd okręgowy miejsca zamieszkania albo siedziby dłużnika, a w braku takiego sądu – sąd okręgowy, w którego okręgu ma być prowadzona egzekucja.
W terminie 2 tygodni od dnia doręczenia odpisu wniosku dłużnik może przedstawić swoje stanowisko w sprawie. Sąd rozpoznaje wniosek na posiedzeniu niejawnym. Na jego postanowienie w tej sprawie służy zażalenie, od postanowienia sadu apelacyjnego – skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności.
Egzekucja na podstawie orzeczenia sądu państwa obcego może być wszczęta po uprawomocnieniu się postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności.

Tu brak arbitrażu – pytania 29 -35

36. Personalizm i terytorializm w prawie prywatnym międzynarodowym
Zasada personalizmu – powiązanie właściwości człowieka z czynnikami dotyczącymi osoby (przynależnością szczepową człowieka). Usunięcie możliwych w tym względzie wątpliwości następowało w drodze oświadczenia stwierdzającego, jakiem,u prawu dana osoba podlega (tzw. „proffesio iuris"). Znana od VII wieku, stopniowo wypierana przez terytorializm.
Zasada terytorializmu – w swej pierwotnej postaci – wychodziła z założenia, że prawo ma bezwzględną moc wiążącą w obrębie obszaru (terytorium), na którym obowiązuje; sąby orzekają przeto zgodnie z prawem obowiązującym w ich siedzibie także przy rozpatrywaniu sprawy osoby pochodzącej z innego obszaru.
37. Glosatorzy
Nazwą tą określano prawników w XI-XIII wieku z Włoch (przede wszystkim Bolonii), Francji i Niemiec, którzy odrodzili zainteresowanie prawem rzymskim. Glosatorzy badali je na podstawie źródeł prawa kanonicznego – Digestów justyniańskich. Glosatorzy przeprowadzali bardzo skrupulatne i wnikliwe analizy tekstów prawnych, które prowadziły do opracowania zbiorów wyjaśnień. Początkowo swoje wyjaśnienia i uwagi zapisywali na marginesach analizowanych tekstów (tzw. Glosa marginalis) lub między wierszami tekstu (glosa interlinearis). Później glosy były gromadzone w obszerne zbiory, kopiowane w osobnych księgach, a wkrótce pisane także na marginesach tekstów prawnych.
Działalność glosatorów sprowadzała się do egzegezy tekstów justyniańskich, przy zastosowaniu metody scholastycznej - objaśniania poszczególnych słów, zdań, i ustępów drogą operacji logiczno-językowej. W późniejszym okresie ich interpretacje skłaniały się ku praktycznemu odzwierciedleniu potrzeb czasu i próbowali formułować ogólniejsze twierdzenia i zasady prawne. Założycielem był Irnerius. Za najwybitniejszego uchodzi Accurius.
38. Pojęcie i główni przedstawiciele szkoły statutowej
Mianem szkoły statutowej zwykło się określać cały dorobek doktryny prawa prywatnego międzynarodowego do połowy XIX wieku. W tych ramach czasowych wyodrębnić można wiele etapów, które noszą oddzielne nazwy:
- dawna szkoła statutowa (XII-XVI wiek) – Jakub Balduini, Accurius, Bartolus de Sassoferato,
- szkoły narodowe (francuska, holenderska, angielska, północnoamerykańska) – Molineus, Argentraeus, Paweł Voet, Jan Voet, Ulryk Huber, J. Story,

39. Podział statutów i zasady ich stosowania
Podział ten był znany już w XIII wieku.
1. Statut rzeczowy obejmował normy, które według intencji prawodawcy miały określać prawny reżim rzeczy. Dotyczył wszystkich rzeczy znajdujących się na danym terytorium. Według interpetacji Bartolusa rzeczowy charakter mając normy, które dotyczą tylko rzeczy; norma dotycząca i osób, i rzeczy wchodzi do statutu rzeczowego tylko wtedy, gdy czynik „rzeczowości” wysuwa się na plan pierwszy (przeważa nad „personalnością”)
2. Statut osobowy odnosił się do osób. Zgodnie z poglądem utrwalonym już w XII wieku statu osobowy „towarzyszy” osobie. Bartolus rozwinął tę zasadę. Jeśli statu osobowy przynosi rozwiązanie odmienne niż to, które daje „ius commune” (prawo rzymskie), nieodzowne są dystynkcje. Odróżnić mianowicie należy statuty wprowadzające zakaz nienznay prawu powszechnemu (statua prohibitiva) oraz statuty przyznające osobom prawa, których „ius commune” im odmawia (statuta permissiva). "Statua prohibitiva favorabilia" (a więc korzystne dla osób, których dotyczą, np. zakazy mające na celu ochronę młodocianych) "towarzyszą" osobom na zasadach ogólnych dotyczących statutu osobowego, natomiast "statua prohibitiva odiosa" (wprowadzająca zakazy niekorzystne dla osób, np. wyłączenie córek od dziedziczenia) nie "towarzyszą" osobom, są więc stosowane jedynie w granicach danego terytorium. Także "statua permissiva" zasadniczo nie towarzyszą osobom.
3. Statuty mieszane powstały w związku z trudnościami związanymi z przyporządkowaniem norm do statutu osobowego i rzeczowego. Odnoszą się one po części do osób i rzeczy. Przyjmowano z czasem, że statut mieszany obejmuje normy obowiązujące w miejscu dokonania czynności lub w miejscu, gdzie czynność ma wywrzeć skutek.
40. Francuski nurt szkoły statutowej

Szkoła francuska wykształciła się w XVI wieku, zaś jej głównymi reprezentantami byli Molineus i Argentraeus.
Pierwszy z nich dzielił statuty na dotyczące formy czynności prawnej oraz statuty dotyczące treści czynności lub prawa. Te ostatnie dzielił on na zależne od woli stron i niezależne od woli stron. W dziedzinie zobowiązań wola powinna być - jego zdaniem - czynnikiem decydującym; poszukać jej należy w okolicznościach towarzyszących zawarciu umowy; miejsce zawarcia umowy jest więc jedną z takich okoliczności, ale nie jedyną. Z kolei statuty niezależne od woli stron Molineus dzielił na rzeczowe i osobowe.
Argentraeus nawiązywał do wspomnianego wyżej trójpodziału statutów, przyczyniając się do utrwalenia go na przyszłość. Stosunki prawne związane z określonym obszarem podlegają, więc prawu tego obszaru; stosunkami osobowymi rządzi prawo domicylu, przy czym zasada ta dotyczy nie tylko osób, lecz również ruchomości. Stanowczo przeciwstawiał się przywiązywaniu znaczenia do woli stron. Preferował terytorializm, rozszerzając niepomiernie zasięg statutu rzeczowego.

41. Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym

Autonomia woli, niezależność podmiotu prawa w podejmowaniu decyzji, jedna z gł. cech kształtujących treść czynności prawnej. Autonomia woli nie ma charakteru bezwzględnego, gdyż faktycznie jest ograniczana przez zasady współżycia społecznego, przepisy bezwzględnie obowiązujące (iuris cogentis) oraz przez ustalone zwyczaje.

42. Holenderska szkoła prawa prywatnego międzynarodowego

Jej głównymi przedstawicielami byli:
- Paweł Voet
- Jan Voet
- Ulryk Huber
Uważali oni, że każde prawo jest z natury swej terytorialne, logiczną konsekwencją suwerenności jest stosowanie tylko prawa danego terytorium. Brak, więc obowiązku stosowania prawa obcego; można je jednak stosować ze względów kurtuazyjnych (comitas gentium), o ile nie będzie to łączyć się z uszczerbkiem dla władzy lub praw panującego i jego obywateli.

43. Anglosaska szkoła prawa prywatnego międzynarodowego

Teoretycznie szkoła anglosaska dzieliła się na angielską i północnoamerykańską. Nawiązywała do poglądów szkoły holenderskiej, głównie w teoriach J. Story'ego, który opierał się na poglądach Hubera. Jego ujęcie prawa prywatnego międzynarodowego, wolne od apriorycznych założeń, przynoszące rozwiązania praktyczne i życiowe, oddziaływało w znacznym stopniu na judykaturę sądów amerykańskich. Stosunkowo szerokie dopuszczenie do głosu zasady "comity" (wzajemne poszanowanie praw) prowadziło do ograniczenia zasady terytorializmu.

44. Teoria praw nabytych

Teoria ta jest ściśle powiązana z zasadą "lex retro non agit" i jest obecna w europejskiej myśli prawnej od wielu stuleci. Według niej jeśli ktoś nabył określone prawo, nie może to ulec zmianie, gdyż byłoby to przejawem retroakcji.

45. Znaczenie C. F. Savigny'ego dla prawa prywatnego międzynarodowego

Savigny w swoich poglądach krytykował szkołę statutową i zadał jej ostateczny cios. Jest on twórcą teorii "siedziby" stosunku prawnego. "Siedzibę" stosunku prawnego stanowi obszar prawny, z którym dany stosunek jest najściślej związany, do którego ze względu ze swą naturę "należy", któremu "podlega". Jest to czynnik rozstrzygający o właściwości prawa. Prawo obowiązujące w "siedzibie" stosunku należy stosować bez względu na to, czy będzie to prawo własne, czy obce.
Savigny wskazał wiele typowych powiązań, które powinny być uznane za rozstrzygające o właściwości prawa. Przyjmował więc, że zdolność należy oceniać według "legis domicili" osoby, o którą chodzi, prawa rzeczowe (i posiadanie) tak na ruchomościach, jak i na nieruchomościach podlegają prawu miejsca położenia rzeczy, w zakresie zobowiązań stosować należy prawo miejsca wykonania zobowiązania, z tym że pierwszeństwo przy ustalaniu tego miejsca powinno się przyznać wyraźnej lub dorozumianej woli stron. Sprawy spadkowe, bez względu na to, czy chodzi o ruchomości, czy nieruchomości, oceniać należy - jego zdaniem - według prawa miejsca zamieszkania spadkodawcy w chwili śmierci, w sprawach rodzinnych decydować powinno prawo miejsca zamieszkania męża lub ojca, forma czynności prawnej podlega zasadniczo prawu miejsca jej dokonania, można dokonać również czynności prawnej w formie wymaganej przez prawo, któremu podlega sama czynność.
Dostrzegł również konieczność wprowadzenia ograniczeń w stosowaniu prawa obcego, które to ograniczenia ujął w dwie grupy:
1. "ustawy bezwzględnie wiążące"
2. przepisy obcego prawa dotyczące instytucji nieznanych prawu obowiązującemu w siedzibie sądu (np. śmierć cywilna)
Znaczenie jego doktryny jest olbrzymie. Jego największą zasługą jest zaproponowanie nowej metody poszukiwania rozwiązań kolizyjnych, wysunięcie na czoło indukcji, zwrócenie uwagi na potrzebę badania istoty stosunków prawnych jako przygotowania do rozstrzygnięcia kolizyjnego.

46. Znacznie P. S. Manciniego dla prawa międzynarodowego publicznego

P. S. Mancini po 1851 zaczął formułować wiele twierdzeń, które legły u podstaw nowej szkoły włoskiej. Wysunął na czoło zasadę narodowości.
Podstawowe znaczenie należy wg niego przyznać zasadzie właściwości "legis patriae". Dotyczy to w szczególności stosunków osobistych, rodzinnych i spadkowych. W tym bowiem zakresie występują normy, których strony swą wolą wyłączyć nie mogą. Skoro zaś w dziedzinie prawa zobowiązań czynnikiem decydującym jest wola stron, należy jej przyznać znaczenie także na terenie prawa prywatnego międzynarodowego (zasada wyboru prawa). Jednocześnie zaś nowa szkoła włoska wprowadzała zasadę porządku publicznego, ograniczając zastosowanie prawa obcego. Zasięg porządku publicznego ujmowano bardzo szeroko: składały się nań normy "prawa publicznego" oraz przepisy bezwzględnie wiążące prawa cywilnego.

47. Charakter normy kolizyjnej

Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego, w odróżnieniu od norm prawa merytorycznego, nie regulują wprost stosunków życiowych, lecz jedynie wskazują, jakie prawo merytoryczne (prawo jakiego państwa) jest w danym przypadku właściwe. Analiza budowy tych norm musi zmierzać do uchwycenia ich osobliwości, ściśle powiązanych z wypełnianymi przez te normy funkcjami.

48. Budowa normy kolizyjnej

Norma kolizyjna składa się z hipotezy i dyspozycji.
Hipoteza zawiera zwykle opis ujętej abstrakcyjnie sytuacji życiowej lub grupy takich sytuacji, do której lub do których dana norma się odnosi. Ta część normy kolizyjnej nosi nazwę zakresu.
Nadto w hipotezie normy kolizyjnej mieści się "opis pewnych okoliczności uzupełniających zakres - mających stanowić bazę faktyczną łącznika" (wg H. Tramnera).
W dyspozycji normy kolizyjnej mieści się nakaz zastosowania prawa jakiegoś obszaru państwowego oraz kryterium wskazujące w sposób abstrakcyjny, o prawo jakiego państwa chodzi w danej normie, noszące nazwę łącznika.

49. Łączniki (i ich nazwy łacińskie)

Łącznik to termin używany na oznaczenie elementu (czynnika, kryterium), ze względu na który do danego stosunku stosuje się normy określonego systemu prawnego.
W roli łączników występują czynniki rozmaitego rodzaju. Łączniki nawiązujące do różnych postaci więzi pomiędzy osobą fizyczną lub prawną a określonym obszarem prawnym (takich jak obywatelstwo, zamieszkanie) noszą nazwę łączników personalnych. Jeżeli rolę łącznika odgrywa inne kryterium (np. miejsce położenia rzeczy, wykonanie zobowiązania) mamy wówczas do czynienia z łącznikiem przedmiotowym. Z kolei wybór prawa bywa określany mianem łącznika subiektywnego (dla odmiany pozostałe można nazywać obiektywnymi).
W zależności od tego, za pomocą jakiego łącznika wskazuje norma kolizyjna jakieś prawo, określamy je odpowiednią nazwą. Mówimy, więc, że właściwe jest prawo ojczyste, (czyli wskazane łącznikiem obywatelstwa, lex patriae), prawo miejsca zamieszkania (domicylu, lex domicilii), prawo miejsca siedziby przedsiębiorstwa, prawo miejsca położenia przedmiotu praw rzeczowych lub - węziej - prawo miejsca położenia rzeczy (lex rei sitae), prawo miejsca sporządzenia czynności (lex loci actus) lub - bardziej szczegółowo - prawo miejsca zawarcia umowy (lex loci contractus, prawo miejsca zawarcia małżeństwa (lex loci celebrationis matrimonii), prawo miejsca, gdzie zaszedł fakt, który wywołał zobowiązanie, lub - węziej - prawo miejsca deliktu (lex loci delicti commissi), prawo miejsca siedziby władzy orzekającej (lex fori), prawo miejsca wystąpienia szkody (lex loci damni).
Już bez nawiązania do jakiegoś jednego stałego łącznika mówi się też o prawie właściwym dla samej czynności, prawie właściwym dla samego roszczenia lub prawie właściwym dla samego stosunku (lex cause)
W polskim prawie prywatnym międzynarodowym występują również:
1. łączniki personalne dotyczące osób prawnych
2. łącznik wyboru prawa
3. łączniki przedmiotowe, a wśród nich m. in. łączniki miejsca dokonania czynności prawnej, zawarcia umowy itp.
H. Tramner uważa, że łącznik zawiera przede wszystkim określnik nominalny, składający się z dwóch elementów: z podstawy i z dopełniacza. Podstawą określnika nominalnego jest np. "obywatelstwo", "miejsce zamieszkania", "miejsce położenia". Dopełniaczem określnika nominalnego jest np. "spadkodawcy", "dziecka", "rzeczy".
W każdej normie kolizyjnej występuje subokreślnik temporalny. Wskazuje on z jakiej chwili element mamy brać pod uwagę. W przepisach ustawy z 1965 r. wyrażają go takie zwroty, jak "z chwili urodzenia", "z chwili uznania", "każdoczesne". Nie w każdym przepisie jest on jednak expressis verbis wypowiedziany. W takim wypadku dokonuje się wykładni przepisu, o który chodzi.

50. Łącznik obywatelstwa i jego stosowanie

Obywatelstwo oznacza więź prawną pomiędzy osobą fizyczną a państwem. Więź ta była też określana mianem przynależności osoby do państwa. Prawo wskazane łącznikiem obywatelstwa nosi nazwę prawa ojczystego (lex patriae).
Jest to podstawowy łącznik w sferze norm kolizyjnych dotyczących zdolności osoby fizycznej, stosunków rodzinnych i spadkowych i odgrywa doniosłą rolę w świetle ustawy z 1965 roku. Za szerokim wykorzystaniem łącznika obywatelstwa przemawia przede wszystkim intensywność węzła łączącego człowieka przez obywatelstwo z określonym państwem i jego prawem. Moc jego we współczesnych stosunkach jest ciągle duża, choć widoczne są objawy kryzysu ze względu na liczny ruch osobowy.
Na korzyść łącznika obywatelstwa przemawia, że opiera się on na powiązaniu odznaczającym się względną stałością, większą niż przy łączniku miejsca zamieszkania. Jego pewna stałość, utrudnianie zmian jest pomocna w stosunkach osobistych i rodzinnych. Łącznik obywatelstwa zabezpiecza również najszerzej pojęte interesy państw mających liczną emigrację.
Przeciwko niemu podnosi się, że nie zawsze ośrodek działalności życiowej osoby, zwłaszcza działalności gospodarczej, znajduje się na obszarze państwa ojczystego danej osoby. Nadto łącznik ten zawodzi w przypadku bezpaństwowców lub wielorakiego obywatelstwa.
Wedle powszechnie przyjmowanej na świecie zasady o tym, czy ktoś jest obywatelem określonego państwa, rozstrzyga prawo tego państwa. Zasada ta znalazła wyraz w art. Konwencji haskiej z 12.IV.1930 r o kolizjach ustaw o obywatelstwie.
Ze względu na różnorodność przepisów określających sposoby nabycia i utraty obywatelstwa dochodzi czasem do sytuacji, gdy ta sama osoba jest czasem uznawana za obywatela przez dwa lub większą ilość państw. W myśl naszej ustawy, gdy jednym z tych obywatelstw jest obywatelstwo polskie, należy stosować jako prawo ojczyste prawo polskie. Natomiast cudzoziemiec mający obywatelstwo dwóch lub więcej państw podlega jako prawu ojczystemu prawu tego z nich, z którym jest najściślej związany.
W przypadku bezpaństwowców stosuje się, zamiast prawa ojczystego, prawo państwa, w którym znajduje się miejsce zamieszkania danej osoby, chyba że z treści danej normy kolizyjnej wynika co innego.

51. Zbieg łączników

W jednej normie prawnej może być wykorzystane kilka łączników. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy w normie kolizyjnej mamy do czynienia ze wskazaniem elementów powiązanych z dwoma systemami prawnymi; w efekcie mogą mieć zastosowanie 2 różne systemy prawne równoległe np. art. 22 ustawy "prawo prywatne międzynarodowe":
1. Przysposobienie podlega prawu ojczystemu przysposabiającego
2. Jednakże przysposobienie nie może nastąpić bez zachowania przepisów prawa ojczystego osoby, która ma być przysposobiona, o ile dotyczą one zgody tej osoby, zgody jej przedstawiciela ustawowego oraz zezwolenia właściwego organu państwowego, a także ograniczeń przysposobienia z powodu zmiany dotychczasowego miejsca zamieszkania na miejsce zamieszkania w innym państwie.
Z kolizją łączników mamy także do czynienia, gdy norma wskazuje kilka elementów powiązanych z jednym obszarem prawnym albo prawo właściwe ustala się przez jeden wskazany w normie element ale dotyczący kilku podmiotów.
Możliwy jest także alternatywny zbieg łączników, który polega na tym, że norma nakazuje alternatywnie uwzględnić jakiś jeden lub drugi element stanu faktycznego, przy czym oba warianty są równoprawne, np. art. 12 ww. ustawy"
Forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana.
Inny charakter mają łączniki posiłkowe. Polegają one na tym, że norma kolizyjna wskazuje jeden podstawowy element, który trzeba uwzględnić - łącznik podstawowy; jeżeli element ten będzie miał miejsce stosujemy prawo wskazane według łącznika podstawowego, jeżeli nie - posiłkowo stosuje inny wariant. Różnica polega na tym, że łączniki alternatywne są równoprawne i można wybrać jeden z nich, w przypadku zaś łączników posiłkowych, drugi łącznik działa dopiero wtedy, gdy nie ma zastosowania łącznik pierwszy.
Generalnie problem zbiegu łączników rozwiązuje instytucja odesłania

52. Rodzaje norm kolizyjnych

Najczęściej spotykany jest podział norm kolizyjnych na normy zupełne, jednostronne i niezupełne dwustronne
1. Normy zupełne wskazują dla określonych sytuacji prawo właściwe bez względu na to, czy jest nim prawo własne, czy obce. Odnoszą się więc także do sytuacji powiązanych wyłącznie z obcymi obszarami prawnymi. Normy te przeważają w naszej ustawie z 1965 r.
2. Normy jednostronne określają jedynie zakres zastosowania prawa własnego do stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym.
3. Normy niezupełne dwustronne określają sferę działania prawa własnego oraz tylko częściowo prawa obcego.
Wyróżnić też można normy kolizyjne pierwszego stopnia, rozgraniczające sfery działania praw merytorycznych różnych państw w przestrzeni, oraz normy kolizyjne drugiego stopnia (nadrzędne normy prawa prywatnego międzynarodowego), rozgraniczające sfery działania norm kolizyjnych pierwszego stopnia różnych państw. Według powszechnie przyjętej (niepisanej) normy kolizyjnej drugiego stopnia sądy każdego państwa stosują w pierwszej kolejności własne normy kolizyjne pierwszego stopnia. Obce normy kolizyjne pierwszego stopnia mogą stosować tylko wtedy, gdy zezwalają im na to własne normy kolizyjne drugiego stopnia (np. normy regulujące odesłanie).

53. Kwalifikacja pojęć w prawie prywatnym międzynarodowym

Istotą kwalifikacji jest rozwiązanie wątpliwości jakie wynikają z jakiegoś stanu faktycznego, co do tego, jakimi się kierować zasadami przy określaniu treści tych pojęć prawnych wtedy, gdy istnieje różnica między treścią nadawaną im przez normy kolizyjne państwa sądu a tą, którą im zakreśla obce prawo np. definicja dziedziczenia. Kwalifikacja pojęć prawnych ma zatem rozwiązywać problem kolizji pojęć.
Źródła powstania problematyki kwalifikacji pojęć prawnych:
- tym samym pojęciom w różnych systemach prawnych przypisuje się różne znaczenia np. nasciturus, przedawnienie mają inne znaczenia w różnych systemach
- występowanie instytucji nieznanych dla innych systemów: zaręczyny, pojęcie konsumenta i jego ochrona
- odmienna ocena prawna na tle poszczególnych systemów prawnych tych samych zdarzeń i ich skutków
Zagadnienie należy do bardzo spornych. Spory dotyczą zarówno samego pojęcia kwalifikacji i sposobu określania punktu odniesienia (przedmiotu) zabiegów kwalifikacyjnych, jak i sposobu dokonywania kwalifikacji (metod kwalifikacyjnych). Zapatrywania w tej ostatniej kwestii ująć można w następujące grupy:
1. propozycje kwalifikacji według prawa merytorycznego obowiązującego w siedzibie sądu orzekającego (kwalifikacja wg legis fori)
2. postulat kwalifikacji według prawa merytorycznego wskazanego (kwalifikacja wg legis causae)
3. koncepcja kwalifikacji autonomicznej
4. propozycje kwalifikacji według kolizyjnej legis fori

1) Pierwszą i historycznie bardzo liczną grupę stanowią zwolennicy kwalifikacji według merytorycznej legis forti. Należeli do niej m. in. F. Kahn czy E. Bartin. W myśl założeń tej metody przy ustalaniu treści pojęć występujących w normach kolizyjnych własnego prawa prywatnego międzynarodowego sąd powinien kierować się wskazówkami zaczerpniętymi z własnego prawa merytorycznego; tak je pojmować, jak rozumiane są one we własnym prawie merytorycznym.
2) Zwolennicy kwalifikacji według legis causae (F. Despagnet czy M. Wolff) opowiadają się za poddaniem kwalifikacji prawu wskazanemu przy użyciu łącznika występującego w normie kolizyjnej, o którą w danym przypadku chodzi; podlegające kwalifikacji wyrażenia należy więc pojmować w taki sposób, w jaki rozumiane są one w prawie merytorycznym rządzącym danym stosunkiem
3) Twórcą teorii autonomicznej był uczony niemiecki E. Rabel. Według niego zadaniem kwalifikacji jest ustalenie idei podstawowej danej instytucji prawnej przez porównywanie pokrewnych instytucji występujących w różnych systemach prawnych. Dążyć jednocześnie należy do uniezależnienia norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego od prawa merytorycznego.
Normy ppm, posługując się jakimś wyrażeniem używają go w znaczeniu specjalnym, własnym, które niekoniecznie pokrywa się ze znaczeniem, w jakim występuje ono w prawie merytorycznym. Wykładnia norm ppm powinna się przeto odbywać samodzielnie, według zasad ogólnych wytworzonych przez naukę prawa w ciągu długiej tradycji.
4) Teoria kwalifikacji według kolizyjnej legis fori, nazywana też kwalifikacją funkcjonalną, nawiązuje do założeń teorii autonomicznej. Za oczywisty uznaje odrębny - w stosunku do norm prawa merytorycznego - charakter norm kolizyjnych. Normy kolizyjne ppm danego państwa wchodzą - obok prawa merytorycznego - w skład jego systemu prawnego. Mimo to jednak wykładnia wyrażeń występujących w normach ppm powinna być dokonywana samodzielnie na użytek tych norm, niezależnie od tego, jak są one rozumiane we własnym prawie merytorycznym.

Kwalifikacja ma nie tylko umożliwić przyporządkowanie ocenianego stanu faktycznego do zakresu miarodajnej normy kolizyjnej i przyczynić się do objaśnienia kryterium występującego w roli łącznika, lecz nadto w jej ramach ma z zasadzie dojść do wyodrębnienia z prawa właściwego zespołu norm merytorycznych objętych zakresem wskazania danej normy kolizyjnej.

54. Kwestia wstępna

Kwestia wstępna w prawie prywatnym międzynarodowym oznacza odrębny względem sprawy głównej, samoistny stosunek (samoistną sytuację prawną), którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej. Kwestia wstępna ujawnia się dopiero po ustaleniu prawa właściwego dla sprawy głównej. Potrzeba rozstrzygnięcia kwestii wstępnej wynika z treści norm merytorycznych prawa właściwego dla sprawy głównej, które to normy uzależniają określone skutki prawne od istnienia jakiegoś stosunku podlegającego odrębnej ocenie kolizyjno-prawnej.
Występuje najczęściej w dziedzinie prawa rodzinnego i spadkowego, a także w zakresie prawa rzeczowego, gdzie badając przeniesienie prawa własności sprawdzamy, czy przedmiot był własnością zbywcy. Kwestią wstępną jest także ocena ważności umowy, której treścią jest poddanie się arbitrażowi.
Do oceny kwestii wstępnej stosować należy prawo wskazane przez normę kolizyjną legis fori, miarodajną ze względu na rodzaj kwestii o jaką w danym wypadku chodzi. Przy takim podejściu osiąga się harmonię w obrębie własnego porządku prawnego. Niezależnie, bowiem od tego, czy dana kwestia występuje jako kwestia wstępna, czy też jako sprawa główna, oraz bez względu na to, dla jakiej sprawy głównej dana kwestia stanowi kwestię wstępną, zawsze będzie ona oceniana przez sądy danego kraju na podstawie tego samego prawa merytorycznego.
Według drugiego poglądu przy ocenie kwestii wstępnej stosować należy prawo wskazane przez normy kolizyjne legis causae, a więc normy kolizyjne wchodzące w skład systemu prawnego właściwego dla sprawy głównej. Na tej drodze - twierdzi się - może być osiągnięta międzynarodowa jednolitość rozstrzygnięć w danej sprawie.
Od kwestii wstępnej odróżnić należy tzw. kwestię cząstkową lub wycinkową. Pojawić się ona może przy rozpatrywaniu sprawy głównej, jednakże nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej. Wskazanie prawa właściwego dla kwestii cząstkowej następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej. Chodzi tu zawsze o normę wchodzącą w skład tego systemu prawnego, z którego strony następuje wskazanie prawa właściwego dla sprawy głównej. Chodzi tu zatem o normy kolizyjne obowiązujące w siedzibie sądu orzekającego.
Przykład kwestii cząstkowej stanowi zdolność do czynności prawnych w sytuacji, gdy przedmiotem sprawy głównej jest stosunek oparty na czynności prawnej. Wskazanie prawa właściwego dla zdolności i formy nastąpi na podstawie odrębnych, miarodajnych w tej mierze norm kolizyjnych.
W doktrynie wyróżnia się nadto tzw. kwestię pierwotną lub wyjściową. Termin ten jest używany na oznaczenie składnika stanu faktycznego opisanego w hipotezie normy kolizyjnej, mającego charakter materialnoprawnej przesłanki zastosowania normy kolizyjnej i wymagającego w związku z tym oceny wg prawa merytorycznego.

55. Odesłanie

Organy każdego państwa zasadniczo stosują tylko własne prawo prywatne międzynarodowe. Wyjątek od tego zachodzi m.in. w przypadku odesłania. Normy regulujące odesłanie rozstrzygają tzw. konflikty negatywne pomiędzy systemami kolizyjnymi różnych państw. Udzielają one odpowiedzi na pytanie, jak należy postąpić przy określaniu prawa właściwego w sytuacji, gdy normy kolizyjne prawa wskazanego nie przewidują dla rozpatrywanego przypadku właściwości własnego prawa.
Odesłanie prowadzi do wyłączenia właściwości prawa wskazanego przez własną normę kolizyjną na rzecz właściwości prawa, do którego odsyła norma kolizyjna prawa prywatnego międzynarodowego obowiązująca w państwie, w którym dokonywana jest ocena danego stosunku, przewiduje w danym przypadku właściwość obcego prawa, a prawo to (mocą swej normy kolizyjnej) każe stosunek ten oceniać według innego prawa, gdyż uznaje za rozstrzygające inne powiązanie ocenianego stosunku z określonym obszarem prawnym, niż powiązanie, którym kieruje norma kolizyjna prawa wskazującego.
Odróżnia się odesłanie zwrotne i dalsze:
a) odesłanie dalsze - prawo wskazane (prawo państwa B, gdy państwem A jest państwo sądu) uważa się za niewłaściwe i odsyła nas do innego systemu prawnego trzeciego państwa (prawo państwa C)
b) odesłanie zwrotne - normy kolizyjne prawa wskazanego (prawa państwa B) przewidują w rozpatrywanym zakresie właściwość prawa wskazującego (prawa państwa A), prawo wskazane odsyła, więc z powrotem do prawa wskazującego
Każde z nich może być odesłaniem częściowym, złożonym lub pełnym:
1) odesłanie pełne - mamy z nim do czynienia wówczas, gdy odesłanie następuje w takim samym zakresie, w jakim nastąpiło wskazanie (ze strony prawa wskazującego)
2) odesłanie częściowe - występuje w wypadku, gdy prawo wskazane odsyła do prawa wskazującego (odesłanie częściowe zwrotne) lub do prawa trzeciego (odesłanie częściowe dalsze) tylko w części zakresu normy kolizyjnej
3) odesłanie złożone zachodzi wtedy, gdy prawo wskazane samo nie uznaje się za właściwe, nie odsyła jednak do jednego systemu prawnego, lecz do dwu (lub więcej) systemów prawnych (odesłanie częściowe zwrotne i równocześnie częściowe dalsze lub odesłania częściowe dalsze do różnych systemów prawnych).
Dla przyjęcia odesłania przez sąd polski nie ma znaczenia to, czy prawo wskazane przez polską normę kolizyjną zna instytucję odesłania; wystarczające uzasadnienie do zastosowania odesłania stanowi treść naszej normy kolizyjnej o odesłaniu.
Nie wchodzi w grę odesłanie zwrotne pośrednie PL->B->C->PL
Odesłanie dalsze następuje też tylko do prawa państwa trzeciego (C), wskazanego przez normy kolizyjne państwa odsyłającego (B), bez względu na to, czy zostanie przez normy kolizyjne państwa C przyjęte. Norm kolizyjnych państwa C się nie uwzględnia. Polskie prawo przyjęło więc konstrukcję tzw. odesłania jednostopniowego.
Odesłanie dwustopniowe -> stosuje się w państwie A to prawo merytoryczne, jakie zostałoby zastosowane w państwie B, którego porządek prawny został wskazany jako właściwy przez normę kolizyjną państwa A.

56. Niejednolitość prawa właściwego.

Prawo niejednolite – prawo państwa, w którym bądź na jego różnych obszarach (np. w poszczególnych dzielnicach, kantonach), bądź w różnych zakresach osobowych (np. ze względu na wyznanie lub pochodzenie) obowiązują odrębne zespoły norm merytorycznych.
Niejednolitość bywa przyczyną konfliktów interlokalnych lub interpersonalnych.
Niejednolitość o szerokim zasięgu obowiązuje w USA, obejmuje bowiem nie tylko normy merytoryczne, ale też normy kolizyjne, każdy stan ma swoje normy tego rodzaju.
W przypadku niejednolitości prawa wskazanego przez normę kolizyjną p.p.m. wskazówkę co do sposobu postępowania zawiera art. 5 ustawy o p.p.m.:
„Jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa rozstrzyga, który z tych systemów stosować należy.”
W braku rozstrzygnięcia w prawie państwa, którego prawo jest właściwe lub gdy ustalenie tego rozstrzygnięcia okaże się niemożliwe, polski sędzia powinien zastosować ten system prawny wchodzący w skład prawa właściwego, który jest najściślej związany z ocenianym stosunkiem. Przy ocenie tego powiązania należy brać pod uwagę ogół okoliczności danej sprawy.

57. Klauzula porządku publicznego.

Jest to forma ochrony w sytuacjach, gdy prawo obce wskazane przez normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego danego państwa, zawiera rozwiązania nieakceptowane z punktu widzenia podstawowych zasad porządku prawnego tego państwa i przyjmowanego tam systemu wartości.
Współcześnie jest powszechnie stosowana. W Polsce art. 6 ustawy o p.p.m.:
„prawa obcego stosować nie można, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.”

Jest to pojęcie blankietowe i elastyczne, można je ujmować jedynie ze stanowiska tego państwa, którego prawo posługuje się klauzulą i tego momentu czasowego, w którym się nią posługuje. Cechami klauzuli porządku publicznego są:
- względność pojęcia porządku publicznego
- zmienność w przestrzeni i czasie

Klauzula skierowana jest przeciwko obcemu prawu merytorycznemu, pretendującemu do roli prawa właściwego, ale nie przeciwko normom kolizyjnym dopuszczonym do głosu przez własne p.p.m. Nie eliminuje ona jednak obcego prawa, a tylko wyłącza skutki jego zastosowania w pewnej sprawie.
Przy rozpatrywaniu podstaw ingerencji klauzuli porządku publicznego trzeba brać pod uwagę porządek prawny aktualny (z chwili orzekania) i to jedynie podstawowe zasady tego porządku prawnego.

Gdy klauzula wyeliminuje przepis należący do prawa obcego, w jego miejsce podstawia się:
c) prawo sądu (lex fori)
d) poszukuje się innego rozwiązania w prawie wskazanym przez własną normę kolizyjną tzn. w tym prawie, do którego należy norma, której zastosowanie wyłączyła klauzula.

Nim sięgnie się do klauzuli porządku publicznego, należy zbadać, jakie skutki wywoła zastosowanie prawa obcego.
Z punktu widzenia stron zainteresowanych:
- działanie dozwalające – gdy strona dzięki zastosowaniu klauzuli osiągnie więcej, niż osiągnęłaby, gdyby zastosowano właściwe prawo obce
- działanie zakazujące – na skutek działania klauzuli wprowadza się ograniczenie nieznane obcemu prawu właściwemu, co pogarsza położenie strony
Z punktu widzenia własnego prawa:
- pozytywne – gdy w miejsce wyłączonej normy prawa obcego stosuje się normę własnego prawa
- negatywne – gdy skutki klauzuli ograniczają się do wyłączenia obcej normy, bez wprowadzenia w to miejsce normy własnego prawa

W każdym przypadku posługiwania się klauzulą należy przede wszystkim rozważyć możliwość ograniczenia skutków działania klauzuli jedynie do skutków negatywnych. Dopiero wtedy, gdy na tej drodze nie da się osiągnąć satysfakcjonującego rozwiązania, wolno sięgać do własnego prawa merytorycznego (pozytywne działanie klauzuli).

58. Statut zastępczy.

59. Zmiana statutu.

Należy ją rozpatrywać z punktu widzenia norm kolizyjnych p.p.m. Chodzi tu o zjawisko, którego istotą jest to, iż stosowanie tych norm prowadzi do zetknięcia się dochodzących kolejno do głosu w charakterze prawa właściwego norm merytorycznych wchodzących w skład systemów prawnych różnych państw.
Polega więc na tym, że w miejsce systemu prawnego, którego przepisom podlega stan faktyczny, wstępuje inny system prawny. Przyczyny:
- zmiana miarodajnych dla określonego zakresu norm kolizyjnych p.p.m., obowiązujących na danym obszarze, prowadząca do tego, że inne prawo merytoryczne (prawo innego państwa) wskazywały normy dawne, a inne wskazują normy kolizyjne nowe
- zmiana powiązania danego stosunku (lub jego elementu) rozstrzygającego o właściwości prawa wedle miarodajnych norm kolizyjnych p.p.m., obowiązujących na danym obszarze (np. w Polsce), tak, iż zamiast dotychczas właściwego staje się od jakiejś chwili właściwy system prawny obowiązujący na innym obszarze (w innym państwie) – zmiana ta może być wynikiem świadomego działania stron, albo okoliczności od stron niezależnych

Przy rozstrzyganiu konfliktów intertemporalnych w polskim p.p.m. należy posługiwać się regułami prawa przechodniego ukształtowanymi na użytek stosunków cywilnoprawnych
i występujących w obrębie tych stosunków konfliktów intertemporalnych.

60. Obejście prawa.

Obejście prawa w p.p.m. polega na uchyleniu się stron (strony) od skutków zastosowania prawa w normalnym toku rzeczy właściwego przez odpowiednie (i rzeczywiste) związanie danego stosunku z innym prawem w taki sposób, by mogło ono uchodzić w świetle norm kolizyjnych obowiązujących w siedzibie sądu za właściwe do oceny tego stosunku.

Obejście prawa następuje tylko, gdy norma, której zastosowania uniknięto ma charakter bezwzględnie obowiązujący i jedynie wtedy, gdy normy kolizyjne w sposób kategoryczny wskazują właściwość określonego systemu prawnego. Odmiennie traktuje się przypadki, gdy właściwość określonego prawa przewidują one na wypadek braku wyboru prawa lub gdy dopuszczają alternatywną właściwość kilku systemów prawnych.

61. Prawo właściwe dla oceny zdolności prawnej, uznania za zmarłego i stwierdzenia zgonu.

Art. 9 § 1 p.p.m.:
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlega jej prawu ojczystemu.
Zdolność prawna osoby fizycznej należy do zakresu statutu personalnego. Rozstrzyga on:
4) o przesłankach, od których spełnienia uzależnione jest uzyskanie zdolności prawnej
5) o chwili uzyskania zdolności prawnej i zasadach obliczania wieku osoby fizycznej
6) o domniemaniach prawnych co do życia i śmierci
7) o działających w sposób generalny ograniczeniach zdolności prawnej, o przyczynach jej utraty
Ustawodawstwa wszystkich państw wiążą koniec zdolności prawnej osoby fizycznej ze śmiercią, traktowaną jako fakt biologiczny. Śmierć cywilna, obecna w nielicznych systemach prawnych, jest sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP, jeżeli więc przewiduje ją prawo obce konieczna będzie ingerencja klauzuli porządku publicznego. Tak samo stanie się z ograniczeniami zdolności prawnej z powodu przynależności rasowej, kastowej lub wyznaniowej.

Zagadnienie sytuacji prawnej dziecka poczętego.
- o tym, czy dziecko poczęte, lecz nienarodzone, może nabyć określone prawa (lub obowiązki) rozstrzyga prawo właściwe dla praw (i obowiązków) obowiązków, których nabycie chodzi (lex causae).
- zgodnie z tym o możności dziedziczenia dziecka poczętego, decyduje statut spadkowy (art. 34 p.p.m.)
- uznanie dziecka poczętego podlega prawu ojczystemu matki (art. 19 § 2 zd. 3 p.p.m.)
Cudzoziemcy
Art. 8 p.p.m.: „cudzoziemcy mogą mieć w Polsce prawa i obowiązki na równi z obywatelami polskimi, chyba, że ustawa stanowi inaczej”.
Stosowanie tego artykułu nie zależy od uprzedniego stwierdzenia wzajemności.
Istotne jest też, iż w myśl art. 16 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r., każdy ma prawo do uznania wszędzie jego podmiotowości prawnej. Podobną zasadę wyraża, art. 6 Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r.
Uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu.
Art. 11 § 1 p.p.m.: Do uznania osoby zaginionej za zmarłą stosuje się jej prawo ojczyste. To samo dotyczy stwierdzenia zgonu.
§ 2: Jeżeli jednak w sprawie o uznanie cudzoziemca za zmarłego lub o stwierdzenie zgonu orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie.
Przepis § 1 należy ujmować szeroko, norma obejmuje nie tylko uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu, ale też instytucje zbliżone np. uznanie za zaginionego.
Inaczej ujmuje się zakres § 2 – właściwe na podstawie tej normy może być tylko prawo polskie, i to tylko w